Rli advies over NATUURINCLUSIEF NEDERLAND - NVTL

Rli advies over NATUURINCLUSIEF NEDERLAND

ma 28 maart 2022

De natuur in Nederland gaat hard achteruit, terwijl een vitale natuur cruciaal is voor een leefbaar land. Wat betekent dat voor het bestaande natuurbeleid? Op 23 maart 2022 bracht de Rli zijn advies hierover uit.

Aanleiding en adviesvraag
Wereldwijd gaat de natuur in een zorgwekkend tempo achteruit. Dat geldt zeker ook voor Nederland. Van agrarische gebieden tot natuurgebieden, van binnenwateren tot stedelijke gebieden: overal lopen de natuurkwaliteit en de biodiversiteit terug. Dat is problematisch, want een vitale natuur is cruciaal voor het tegengaan van klimaatverandering en verduurzaming van de voedselvoorziening. Natuur in de directe leefomgeving is daarnaast essentieel voor de gezondheid en het welbevinden van mensen. Bovendien is een goede staat van de natuur van belang voor de beschikbaarheid van onder meer drinkwater, gezond voedsel en schone lucht. De natuur vormt een bestaansvoorwaarde voor de mens.

Tegen de achtergrond van deze biodiversiteitscrisis heeft de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) zich gebogen over de vraag of het bestaande natuurbeleid van de rijksoverheid toereikend is en zo nee, welke koerswijzigingen nodig zijn.

Toelichting
De raad concludeert dat het gevoerde Nederlandse natuurbeleid tekortschiet. Dat heeft een aantal oorzaken:

  • De focus van het natuurbeleid is te smal, het beleid is hoofdzakelijk gericht op beschermde natuurgebieden. Die gebieden zijn echter onderdeel van veel grotere ecosystemen, ook buiten de beschermingsgrenzen. Met het huidige beleid lukt het niet om ervoor te zorgen dat de condities voor (grond)water, bodem en milieu op orde zijn. De smalle focus van het natuurbeleid gaat bovendien gepaard met te weinig aandacht voor de natuur in het landelijk en stedelijk gebied.
  • Het natuurbeleid wordt te weinig gekoppeld aan andere maatschappelijke opgaven. De ambitie van de overheid om natuuropgaven te verweven met andere activiteiten en te bewegen naar een natuurinclusieve samenleving, loopt vast. In de praktijk lopen goedwillende partijen in de samenleving hierbij tegen belemmeringen aan.
  • Natuur heeft een te zwakke positie bij economische en politieke afwegingen. Natuur wordt vooral gezien als een kostenpost en als een deelbelang dat economische groei hindert. Er lijkt sprake te zijn van een blinde vlek voor de betekenis van natuur als bestaansvoorwaarde voor de mens.
  • Overheden werken onvoldoende samen. Het ontbreekt aan een samenhangende bestuurlijke aanpak. Ook schort het aan samenwerking met andere partijen. Het ontbreekt daarnaast aan systematische monitoring van de resultaten van het beleid en onafhankelijk toezicht daarop.

Het is cruciaal om de teruggang van natuur te keren en te zorgen voor herstel. Daartoe zal de overheid met veel meer inzet moeten werken aan de totstandkoming van een natuurinclusief Nederland. De raad doet hiertoe vier aanbevelingen:

1. Zorg overal voor natuur van voldoende kwaliteit

Het huidige natuurbeleid is niet effectief. De beperkte focus op beschermde natuurgebieden is niet afdoende om de teruggang van de biodiversiteit te keren. Ook daarbuiten moet werk worden gemaakt van natuur- en biodiversiteitsherstel. In en om dorpen en steden moet veel meer groen komen, op loop- of fietsafstand voor iedereen. Ook in het landelijk gebied, waar de afgelopen decennia een regelrechte kaalslag van de natuur heeft plaatsgevonden, is natuurherstel noodzakelijk. De raad pleit ervoor om gebiedsgericht een gewenst minimum kwaliteitsniveau voor natuur vast te stellen.

2. Maak de natuuraanpak integraal onderdeel van de verbouwing van Nederland

Nederland gaat de komende jaren op de schop vanwege de vele grote opgaven, zoals de woningbouw, de energietransitie, de aanpassing aan klimaatverandering, het stikstofvraagstuk en de verduurzaming van de landbouw. Deze grote verbouwing van Nederland biedt uitgelezen kansen om de natuur binnen en buiten beschermde gebieden te herstellen. Veel bedrijven, organisaties en gemeenten zijn ook bereid om stappen te zetten naar een meer natuurinclusieve manier van werken. Maar het lukt alleen met een overheid die daarbij helpt en daar zelf ook vol op inzet. De raad adviseert om in een gebiedsgerichte aanpak in alle regio’s natuurherstel te verbinden met andere maatschappelijke opgaven, en om hierover afspraken te maken in diverse sectoren. Hiervoor moeten onder andere het klimaat- en het stikstoffonds worden benut.

3. Zorg dat natuur systematisch wordt meegewogen bij economische en politieke besluiten

Natuur wordt in de economische en politieke besluitvorming vooral als kostenpost beschouwd. Daardoor telt het natuurbelang onvoldoende mee. Er zijn nog te veel (financiële) prikkels die natuurverlies bevorderen; natuurschade en natuurherstel worden onvoldoende op waarde geschat. De raad adviseert daarom om subsidies en fiscale maatregelen in de landbouw, industrie en het natuurbeheer te richten op een natuurinclusieve samenleving en om het belang van natuur van goede kwaliteit beter te waarderen bij de afweging van economische en politieke besluiten.

4. Werk gebiedsgericht samen

Het verbinden van ruimtelijke opgaven vergt een gebiedsgerichte aanpak, waaraan alle betrokken partijen – met onderscheiden rollen en taken – gezamenlijk invulling geven. De raad ondersteunt daarom het voornemen van het kabinet om te komen tot een integrale, gebiedsgerichte aanpak van opgaven.  De natuuropgave moet op regionaal niveau worden verbonden met andere opgaven. Dat geldt zowel voor landelijke als stedelijke regio’s. Daarbij is systematische monitoring en onafhankelijk toezicht op de realisatie van natuurherstel nodig.

Publicatiedatum
Het advies is op 23 maart 2022 in ontvangst genomen door de minister voor Natuur en Stikstof. Daarnaast is het advies aangeboden aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer.

Online publieksbijeenkomst – 19 mei 2022
De Rli organiseert op 19 mei een online publieksbijeenkomst over het advies ‘Natuurinclusief Nederland’. Meer informatie volgt nog.

Meer info
Voor meer informatie over het advies kunt u contact opnemen met projectleider Yvette Oostendorp: Yvettte.oostendorp@rli.nl, tel. 06 27020642.

Lees de uitgebreide samenvatting
Download het volledige advies ‘Natuurinclusief Nederland’ (pdf, 5Mb)

Ga naar de website.