5 VRAGEN AAN: NVTL-medewerker en heggenvlechter Ilse Zuidinga - NVTL

5 VRAGEN AAN: NVTL-medewerker en heggenvlechter Ilse Zuidinga

Ilse Zuidinga en Martijn Schippers tijdens Nationaal Kampioenschap Heggenvlechten 2023 in Hellevoetsluis. Foto gemaakt door Bert van Ginkel.

Details

5 vragen aan is een rubriek op de NVTL.nl en in nieuwsbrief Het Kanaal. We laten leden aan het woord. Leden die al jaren lid zijn, nieuwe leden, student leden en bureauleden. Wil je ook meedoen of iemand voordragen? Dat kan, want we zijn altijd op zoek naar nieuwe inspirerende verhalen! Stuur een mail.

ma 19 februari 2024

Wie ben je en wat doe je?
Ik ben Ilse Zuidinga, 31 jaar oud en ik werk als projectmedewerker bij de NVTL. In mijn vrije tijd ben ik bevlogen heggenvlechter en afgelopen weekend reisde ik naar Engeland om deel te nemen aan het kampioenschap van de South of England Society. Naar aanleiding daarvan leek het me leuk om deze rubriek zelf eens in te vullen om meer te delen over het onderwerp heggenvlechten.

Gevlochten heg tijdens South of England Championship 2024 met Erik de Jong.

Hoe ben je betrokken geraakt bij het heggenvlechten?
Mijn fascinatie begon tijdens mijn afstudeerjaar aan de opleiding Cultureel Erfgoed, waar ik mijn scriptie wijdde aan het ambacht van heggenvlechten en de betrokkenheid van jongeren daarbij. Het viel me op dat er toentertijd in Nederland weinig jongeren waren die dit ambacht beoefenden. Hoewel de traditie van heggenvlechten sinds 2015 op de lijst van Unesco immaterieel erfgoed staat, is het essentieel om deze traditie door te geven aan de jongere generatie om het erfgoed levend te houden.

Tijdens mijn afstuderen heb ik zelf de kunst van heggenvlechten geleerd via een cursus bij Stichting Landschapsbeheer Boxmeer. Sindsdien heb ik het heggenvlechtvirus en vlecht ik ieder jaar. Ik ben in contact gekomen met veel heggenvlechters in Nederland en werk als vrijwilliger bij Behoud Groen Erfgoed Harmelen. Het is een mooie manier om naast mijn werk betrokken te blijven bij mijn vakgebied en tegelijkertijd bij te dragen aan het behoud van groen erfgoed. Daarnaast neem ik deel aan georganiseerde vlechtdagen in Nederland, nationale en internationale kampioenschappen. De afgelopen jaren zie ik met vreugde dat steeds meer mensen van mijn leeftijd en van het vrouwelijke geslacht interesse tonen in heggenvlechten. Deze ontwikkeling juich ik toe en draagt bij aan de diversiteit en dynamiek van dit prachtige ambacht.

Diversiteit aan heggenvlechters uit Nederland, Frankrijk en Engeland tijdens het Nationale Kampioenschap 2023 in Hellevoetsluis.

Wat is heggenvlechten precies?
Heggenvlechten is een ambachtelijke methode waarbij een volgroeide haag wordt gesnoeid, gevlochten en gelegd om zowel de omvang als de hoogte te verminderen, waardoor deze herstelt in een staat waarin het dienst doet als compacte, stambestendige barrière en scherm van ongeveer 1,20 meter hoog om vee binnen een veld te houden.

Elke regio heeft zijn eigen unieke stijl, beïnvloed door factoren zoals het type struik, het gehouden vee, bodemsoort en de invloed van water. Tijdens het Engelse kampioenschap vlocht ik in de ‘South of England style’, een bekende stijl waarbij levende heggen worden ondersteund door palen en binders van hazelaar die er boven op worden gevlochten. Tijdens het kampioenschap moet je in 5 uur 8 meter vlechten en wordt je beoordeeld op een aantal verschillende punten: de techniek van het hakken, de afwerking van de staken en binders, de stevigheid van de heg en de algemene uitstraling. In Engeland zijn er veel verschillende klasses, van beginnende klasse waarbij je ook in paren mag vlechten tot professionele klasse waar beroepsmatige heggenvlechters in zitten die 10 meter vlechten en gebruik maken van een kettingzaag.

In het Maasheggengebied wordt de ‘Maasheggenstijl’ gehanteerd, een in Nederland bekende vlechtstijl waarbij uitsluitend levend materiaal wordt gebruikt. Deze benadering is historisch gezien belangrijk omdat de heg bestand moest zijn tegen de kracht van rivierwater tijdens overstromingen. Naast deze voorbeelden zijn er talloze andere stijlen, waaronder de Kartuizer vlechtstijl, Midland style, en vrije stijlen waarbij stammen en takken de richting en vorm van de heg bepalen. Naast diverse stijlen omvat heggenvlechten ook een scala aan technieken, waarbij elke heggenvlechter zijn eigen voorkeur heeft, variërend van zagen tot hakken of leggen.

Een heg die gevlochten gaat worden. Foto door Bert van Ginkel.
De stammen worden ingehakt, zodat de takken kunnen worden neergelegd. Foto door Bert van Ginkel.
South of England style met staken en binders van hazelaar. Foto door Bert van Ginkel.

Waarom denk je dat er de laatste jaren steeds meer interesse is in heggen, het aanplanten en het vlechten ervan?
Oorspronkelijk dienden vlechtheggen voornamelijk als veekering en in Nederland zijn er door de opkomst van o.a. prikkeldraad veel heggen verdwenen. Tegenwoordig is er een groeiend bewustzijn van de waarde van heggen, omdat ze ook andere voordelen hebben. Het Aanvalsplan Landschap wat inzet op een toename van 10% gebiedseigen landschapselementen draagt hier bijvoorbeeld ook aan bij. Mensen beginnen in te zien dat heggen cruciaal zijn voor natuur, cultuur en landschap. Ze zijn waardevol omdat ze een levend ecosysteem herbergen en een belangrijke rol spelen in het behoud van biodiversiteit. Het heggenvlechten zelf draagt bij aan het behoud van tradities, landschapselementen en cultuurlandschappen. Het is geweldig om te zien dat dit oude ambacht een heropleving doormaakt en dat de totale lengte van de heggen in Nederland gestaag toeneemt.

Het Open Nederlands Kampioenschap Heggenvlechten in Haarzuilens op 5 december 2022.

Heb je tips voor diegene die geïnteresseerd zijn in dit onderwerp?
Zeker, hierbij een aantal diverse tips rondom het thema Heggen:

Nederlands Kampioenschap Maasheggenvlechten
Elk jaar organiseert Stichting Landschapsbeheer Boxmeer het Nederlands kampioenschap Maasheggenvlechten. Dit jaar vindt het plaats op zondag 10 maart 2024 op locatie Portaal de Vilt, aan de provinciale weg van Beugen naar Oeffelt. Het kampioenschap is open voor publiek en is het grootste in Nederland.

Weekendje HEG!
Van 22 maart tot 24 maart 2024 wordt het evenement ‘Weekendje HEG!’ georganiseerd door Landscape Collected en Wongema. Tijdens het weekend wordt de bandbreedte van de heg ervaren en onderzocht door de heg op alle mogelijke manieren te beleven en te ervaren.

Aanplanten van heggen
Voor wie geïnteresseerd is in het aanplanten van heggen, ben je bij Hoopheggen aan het goede adres.

Cursus Heggenvlechten
Stichting Heg en Landschap organiseert cursussen Heggenvlechten.

Daarnaast organiseert NVTL aankomende winter een cursus heggenvlechten voor leden, dus hou onze pagina in de gaten.

Boeken om te lezen
Voor de liefhebbers van geschreven kennis heb ik enkele boekentips:
– Hedges & Hedgelaying: A Guide to Planting, Management, and Conservation door Murray Maclean
– Heg door Kenneth F. Rijsdijk
– Heggenvlechten en Haagleiden in Nederland en Vlaanderen door Lex Roeleveld, Arnout Zwaenepoel, Dirk Cuvelier en Peter Ceelen
– A Natural History of the Hedgerow and Ditches, Dikes and Dry Stone Walls door John Wright

Martijn Schippers en Ilse Zuidinga winnen eerste prijs in de Novice Pairs klasse en prijs voor the best work with handtools tijdens South of England Championship op 18 februari 2023.
Martijn Schippers en Ilse Zuidinga winnen derde prijs tijdens het Kampioenschap Heggenvlechten voor ons Erfgoed 2023 in Hellevoetsluis.