Het Nieuwe Instituut in Rotterdam coördineert het programma Het geheugen van het ontworpen landschap.

Met het programma Geheugen van het ontworpen landschap wordt de aanzet gegeven tot een toekomstbestendig perspectief op de archivering van tuin- en landschapsarchitectuur. Aanleiding is het ontbreken van een duidelijke bewaarplaats voor de archieven die de geschiedenis ervan documenteren. Ze vinden moeilijk hun weg naar culturele instellingen, versnipperen of gaan verloren. Als vervolg op een eerste inventarisatie van een mogelijk verzamelbeleid (2021), is er nu een driejarig programma ontwikkeld dat als doel heeft een breed draagvlak te creëren waarbij het belang van een zorgvuldige omgang met archieven van tuin- en landschapsarchitectuur als een publieke verantwoordelijkheid in beleid verankerd is.

De NVTL is uiteraard bij het programma betrokken. Bureaus en leden worden enerzijds als ‘archiefvormer’ benaderd (je maakt dingen die wellicht in een archief landen), en anderzijds als ‘gebruiker’ (je gebruikt archieven voor je werk).

Belangrijke vragen in het project zijn

— Maak je gebruik van archieven; in welke situaties?
— Wat bewaar je van eigen werk, hoe doe je dat, en met welke motieven? Hoe ga je om met analoog en digitaal materiaal?
— Wat zijn je ideeën over bewaarde materialen in de (verre) toekomst? Wat is waardevol voor een groter publiek, houd je daar nu al rekening mee?
— Hoe zie je in bredere zin het belang van het bewaren van landschap architectonisch werk, voor de maatschappij en voor de beroepsgroep?

Dat de ontwerptekeningen van L. Springer goed bewaard worden, dat de documentatie van Nederland Nu als Ontwerp behouden is, en dat de geschiedenis van de oprichting van de Bond van Nederlandse Tuinarchitecten, de latere NVTL, na te trekken valt na meer dan 100 jaar – dat zal ieders instemming hebben.

Als je die lijn doortrekt naar het heden, en landschapsarchitectuur ziet als een culturele activiteit, dan geldt ook voor nu actieve landschapsarchitectuurbureaus dat hun werk op zeker moment wellicht ‘archiefwaardig’ is, omdat ze dat zelf willen, of omdat daar vanuit algemeen belang om gevraagd wordt.

In 2018 heeft het College van Rijksadviseurs de minister van OCW laten weten dat beheer en ontsluiting van de archieven van en voor tuin- en landschapsarchitectuur niet goed georganiseerd zijn, nadat in 2002 het onderzoek Papier en Landschap dat ook al constateerde, toen met name voor overheidsarchieven. Materiaal verdwijnt, archieven zijn in gevaar en er is geen visie wat moet worden bewaard – waar, hoe en voor wie. OCW heeft daarop het Nieuwe Instituut gevraagd naar een positiebepaling ten aanzien van tuin- en landschapsarchieven als erfgoedopgave. In opdracht van het Nieuwe Instituut verzorgden Noël van Dooren en Marieke Francke in samenspraak met alle betrokkenen, die positiebepaling.

Onderzoeksrapport ‘Geheugen van het ontworpen landschap’
Het onderzoeksrapport dat uit de positiebepaling volgde is op 8 juli 2021 door het het Nieuwe Instituut aangeboden aan minister Van Engelshoven. Zij gaf aan in het najaar al de eerste vervolgstappen mogelijk te willen maken op basis van de aanbevelingen.

Bekijk de nieuwspagina
Download het rapport

Verslag bijeenkomst 4 maart 2021
Verslag bijeenkomst deelsessie met overheden 4 maart 2021